Doornvlinderroggen

Doornvlinderroggen (Gymnura altavela)

De doornvlinderrog Gymnura altavela is één van de 12 soorten vlinderroggen die wereldwijd bekend zijn^(1,2). Deze soort heeft een groot verspreidingsgebied: ze bewoont zowel de Westkust als de Oostkust van de Atlantische Oceaan, inclusief de Middellandse Zee, de Zwarte Zee, Madeira en de Canarische Eilanden ⁽¹⁾.

Morfologische afwijking

Een vrouwelijke, volwassen, doornvlinderrog met een afwijking aan de kop in Sardina del Norte (Canarische Eilanden, Spanje). Bron: Narváez K., Osaer F. (2016) Morphological and functional abnormality in the spiny butterfly ray Gymnura altavela. Mar Biodivers Rec 9:95.

Incomplete kop

De eerste waarnemingen van een morfologische abnormaliteit in de doornvlinderrog is gerapporteerd voor individuen in de Canarische Eilanden. Dit is tevens de eerste maal dat een elasmobranchensoort met een afwijking wordt geregistreerd in zijn natuurlijke omgeving en in de Canarische Eilanden.

Een volwassen vrouwelijk individu met onvolledig ontwikkelde kop werd in de haven van Sardina (Gáldar, Gran Canaria) geobserveerd in 2007 en 2008. Tien jaar later werd een vrouwlijk jong waargenomen in de Speciale Beschermingszones (SBZ) ‘Playa del Cabrón’. Deze misvormingen zijn gekarakteriseerd door het niet fusioneren van de rechter borstvin aan de schedel waardoor een opening in de schijf ontstaat die normaal gesloten is.

Functionele nadelen

De onvolledig ontwikkelde kop veroorzaakt verschillende functionele nadelen voor deze individuen in de detectie en vangst van prooien, in het zwemmen, de manoeuvreerbaarheid en camouflage in vergelijking met normaal ontwikkelde specimens. De grootte van het volwassen dier, en waarnemingen van voeden, zwemmen en camouflage gedurende twee opeenvolgende jaren bevestigen echter dat het individu in staat was om zijn gebreken succesvol te compenseren.

Mogelijke oorzaken

De exacte reden voor de anomalie is ons onbekend, maar ze kunnen van genetische oorsprong zijn of ontstaan zijn door obstructies tijdens de embryonale ontwikkeling. Er is echter te weinig kennis over de processen tijdens de vroege ontwikkeling van de doornvlinderrog, en over de factoren die deze kunnen beïnvloeden. Desondanks zijn deze ontdekkingen zeer bijzonder gezien de opvallende gelijkenis met een afwijking in een andere vlinderroggesoort uit India; de langstaartvlinderrog G. poecilura.

Implicaties voor behoud

De schaarse waarnemingen van afwijkende individuen gedurende de laatste tien jaar en hun overleving kan er op wijzen dat deze momenteel geen prioritaire zorg zijn voor het behoud van de doornvlinderroggen in de Canarische Eilanden. Het is echter niet mogelijk om dit correct in te schatten zonder de exacte oorzaken te kennen.

Publicaties met collegiale toetsing

De volledige rapporten zijn beschikbaar in:

BioMed Central vía DOI 10.1186/s41200-016-0085-7 “Morphological and functional abnormality in the spiny butterfly ray Gymnura altavela”.

Journal of Threatened Taxa vía DOI 10.11609/jott.3767.10.9.12280-12281 “Rostral anomaly in a juvenile Spiny Butterfly Ray Gymnura altavela (Linnaeus, 1758) (Elasmobranchii: Myliobatiformes: Gymnuridae) from the Canary Islands”.

⁽¹⁾ Last P et al (2016) Rays of the world. CSIRO Publishing.

⁽²⁾ Yokota L, Carvalho MR (2017) Taxonomic and morphological revision of butterfly rays of the Gymnura micrura (Bloch & Schneider 1801) species complex, with the description of two new species (Myliobatiformes: Gymnuridae). Zootaxa. (1): 001–074